Sarcoptes schurft is een zeer besmettelijke dermatologische aandoening die tamme konijnen (Oryctolagus cuniculus) wereldwijd treft. Deze ziekte, veroorzaakt door de mijt Sarcoptes scabiei var. cuniculi, vormt een grote uitdaging zowel voor de gezondheid van de dieren als voor de rentabiliteit van konijnenhouderijen.
De ziekte leidt tot aanzienlijke economische verliezen door verminderde productiviteit, verslechtering van de huidkwaliteit en toename van de sterfte.
Pathogenese en klinische manifestaties
De ziekteverwekker S. scabiei var. cuniculi behoort tot de familie van de Sarcoptidae. Deze mijten hebben een karakteristieke morfologie met een ovaal lichaam, ventraal afgeplat en dorsaal convex. De vrouwtjes kunnen 40 tot 50 eitjes leggen tijdens hun levenscyclus die 26 tot 40 dagen duurt. De overdracht vindt voornamelijk plaats door direct contact tussen besmette en gezonde konijnen, of indirect via de besmette omgeving.
De klinische manifestaties omvatten intense jeuk, huidletsels, haaruitval en secundaire bacteriële infecties die fataal kunnen zijn zonder behandeling. De letsels ontwikkelen zich voornamelijk op het hoofd, de oren en de poten. De ernst van de besmetting wordt ingedeeld in verschillende categorieën: afwezig, licht, matig en ernstig, afhankelijk van de omvang en intensiteit van de klinische symptomen.
Gastheer-parasiet interactie en immuunrespons
De immuunrespons tegen S. scabiei omvat complexe aangeboren en adaptieve mechanismen. Keratinocyten spelen een centrale rol bij het initiëren van de aangeboren immuunrespons door pathogeen-geassocieerde moleculaire patronen te herkennen via specifieke receptoren. Deze herkenning leidt tot de afgifte van pro-inflammatoire cytokines en chemokines die neutrofielen, macrofagen en dendritische cellen rekruteren.
De adaptieve immuunreactie wordt gekenmerkt door een gemengd profiel van T-helpercellen, waarbij zowel de Th1- als de Th2-pathways betrokken zijn. Th1-cellen produceren IFN- γ dat macrofagen activeert, terwijl Th2-cellen de interleukines IL-4, IL-5 en IL-13 uitscheiden, wat de productie van antistoffen door B-lymfocyten bevordert. Immunoglobulinen IgE en IgG overheersen in de humorale respons.
Geavanceerde diagnostische en therapeutische benaderingen
De diagnose is voornamelijk gebaseerd op de observatie van klinische symptomen en microscopische bevestiging door onderzoek van huidafkrabsels. Serologische tests zoals ELISA kunnen ook antilichamen tegen S. scabiei detecteren. PCR stelt in staat tot moleculaire identificatie van de parasiet in huidstalen.
De conventionele behandeling maakt gebruik van systemische acariciden zoals ivermectine, selamectine en doramectine. Nieuwe geneesmiddelen uit de isoxazolineklasse (fluralaner, sarolaner, afoxolaner) vertonen veelbelovende resultaten met verlengde werkzaamheid en een gunstig veiligheidsprofiel. Een enkele dosis fluralaner (25 mg/kg) bleek effectief te zijn bij de behandeling van ernstige gevallen.
Alternatieve benaderingen omvatten het gebruik van essentiële oliën en natuurlijke producten. Carvacrol, een fenolische monoterpeenverbinding, heeft een significante acaricide activiteit aangetoond. Extracten van kurkuma en propolis kunnen ook therapeutische ondersteuning bieden als aanvulling op conventionele behandelingen.
Preventie en toekomstperspectieven
Preventie berust op strikte reinigings- en desinfectieprotocollen van de omgeving, evenals op de isolatie van geïnfecteerde dieren. De ontwikkeling van vaccins is een veelbelovende avenue, hoewel er nog aanvullend onderzoek nodig is om hun effectiviteit te optimaliseren.
Recente studies over de moleculaire mechanismen van de gastheer-parasietinteractie openen de weg naar nieuwe gerichte therapeutische strategieën. Een grondige kennis van de immuunrespons en de ontwijkingsmechanismen van de parasiet zou kunnen leiden tot effectievere behandelingen en betere beheersmaatregelen.
Conclusie
Sarcoptes schurft bij tamme konijnen blijft een belangrijke uitdaging die een multifactorale aanpak vereist, bestaande uit vroege diagnose, effectieve behandeling en strikte preventieve maatregelen. Recente ontwikkelingen in het begrijpen van de pathogenese en de ontwikkeling van nieuwe therapeutische opties bieden hoopvolle vooruitzichten voor een betere beheersing van deze parasitaire ziekte.
Singh SK, Srivastava MK, Yadav RS, et al. Sarcoptic mange in domestic rabbits: Pathogenesis, impact, and control strategies. Vet Parasitol. 2025 Jan;333:110357
